बेलौरीमा ५औँ कञ्चनपुर सम्मेलन सम्पन्न : दीगो विपद् व्यवस्थापन र पूर्वसूचना प्रणालीमा जोड

बेलौरी, कञ्चनपुर –

दीगो विपद् व्यवस्थापन, जोखिम न्यूनिकरण र स्थानीय सरकारको सक्रिय भूमिका सुनिश्चित गर्न शुक्रबार बेलौरीमा पाँचौँ कञ्चनपुर सम्मेलन सम्पन्न भएको छ।

नेपाल समाज कल्याण संघ (NNSWA) को प्राविधिक सहयोग र बेलौरी नगरपालिकाको आयोजनामा सम्पन्न उक्त सम्मेलनमा जिल्लाका नौवटै स्थानीय तहका प्रमुख उपप्रमुख सरकारी तथा गैरसरकारी संघ–संस्था, सुरक्षाकर्मी, सञ्चारकर्मी, विज्ञ एवम् सरोकारवालाको उल्लेखनीय सहभागिता रहेको थियो।

सम्मेलनले आगामी दिनमा जिल्लामा हुने कुनै पनि प्राकृतिक वा मानवसृजित विपद् जोखिमको सामना गर्न तयारी, योजना र समन्वयलाई प्राथमिकतामा राख्ने प्रतिबद्धता जाहेर गरेको छ।

यसअघि भीमदत्त, पुनर्वास, दोधाराचाँदनी र लालझाडीमा आयोजित चार संस्करणका सम्मेलनमा हासिल अनुभव र निष्कर्षलाई आगामी रणनीति निर्माणमा प्रयोग गर्न पाँचौँ सम्मेलन बेलौरीमा आयोजना गरिएको हाे।

बेलौरी नगरपालिकाका मेयर पोतीलाल चौधरीले सम्मेलनलाई ऐतिहासिक तथा जिल्लाका सबै पालिकाबीचको साझा प्रयासको रूपमा वर्णन गर्दै भने, “कञ्चनपुर जिल्लामा बाढी, कटानी, डुबान र बन्यजन्तुको जोखिम लगातार बढ्दो अवस्थामा छ।

दीगो समाधान सुनिश्चित गर्न स्थानीय सरकार र सरोकारवालाबीचको सशक्त समन्वय अनिवार्य छ। यस सम्मेलनले विगतका चार संस्करणबाट प्राप्त अनुभव र सिकाइलाई व्यापक छलफलमा ल्याएर भविष्यका योजनासँग जोड्ने अवसर प्रदान गरेको छ।”

कार्यक्रममा सरोकारवालाहरूले प्रविधिमैत्री पूर्वसूचना प्रणालीको आवश्यकता र त्यसलाई स्थानीय तहको जनसंख्यामा प्रभावकारी बनाउने उपायमा विशेष जोड दिएका छन्।

जल तथा मौसम विज्ञान विभाग अत्तरियाका प्रमुख सञ्जय शाहले महाकाली नदी, सहायक नदी तथा साना खोला–नालामा पूर्वसूचना प्रणाली विस्तारका लागि आवश्यक सेन्सर जडान, तथ्यांक संकलन र डिजिटल प्रवाहमा भएको प्रगतिका बारेमा जानकारी दिँदै भने, “समयमै सूचना उपलब्ध गराउन सकिएमा मानवीय तथा भौतिक क्षति उल्लेखनीय रूपमा न्यूनिकरण गर्न सकिन्छ, र यसबाट विकास निर्माण गतिविधिलाई सुरक्षित वातावरणमा सञ्चालन गर्न पनि सहयोग पुग्नेछ ।”

नेपाल समाज कल्याण संघका कार्यकारी निर्देशक अशोक कुमार जैरूले भने, “विपद् व्यवस्थापन केवल आपतकालीन प्रतिक्रिया वा राहत वितरणमा सीमित छैन, यो पूर्वतयारी, तथ्यांकको नियमित अद्यावधिक, समुदायको सहभागिता र अभ्याससहितको समग्र संरचनाको परिणाम हो, जसले वास्तविक परिस्थितिमा मानवीय र भौतिक क्षति न्यूनिकरण गर्न सक्ने क्षमता प्रदान गर्छ। स्थानीय तहका अधिकारी र सरोकारवालाबीचको सहयोग र समन्वयले मात्र दीगो र प्रभावकारी विपद् व्यवस्थापन सुनिश्चित गर्न सकिन्छ ।”

बेलौरी नगरपालिका विपद् व्यवस्थापन शाखा प्रमुख अशोक पाण्डेयले जिल्लाका सबै नौवटै पालिकाले नीति, नियम, चुनौती र समाधानका उपायमा साझा दृष्टिकोण बनाउँदै आएको जानकारी दिए ।

उनी थपे, “स्थानीय तहबीचको घनिष्ठ समन्वय, नियमित बैठक र साझेदारीको भावना बिना प्रभावकारी कार्यान्वयन सम्भव छैन । हामीले बेलौरी नगरपालिका भित्र मात्र नभई समग्र जिल्लामा विभिन्न प्रशिक्षण, अभ्यास, पूर्वसूचना प्रणालीको परीक्षण र समुदायसँगको अन्तरक्रियामा निरन्तरता दिन आवश्यक छ, ताकि विपद्का बेला क्षति न्यूनिकरणमा प्रभावकारी भूमिका खेल्न सकियोस् ।”

कञ्चनपुरका प्रमुख जिल्ला अधिकारी लक्ष्मण ढकालले भने, “स्थानीय सरकारहरू सक्षम छन्, तर योजना, कार्यान्वयन र समन्वयमा अझ सक्रिय हुनुपर्ने आवश्यकता छ।

हामीले केवल आपतकालीन समयमा मात्र प्रतिक्रिया दिन सीमित रहनु हुँदैन, पूर्वतयारी, जोखिम मूल्याङ्कन र स्थानीय समुदायलाई समावेश गरेर दीगो व्यवस्थापन संरचना तयार गर्नु आवश्यक छ । यसले केवल जीवन र सम्पत्तिको सुरक्षा मात्र होइन, जिल्लामा विकास निर्माण कार्यलाई पनि निरन्तर र सुरक्षित बनाउनेछ ।”

जिल्ला समन्वय समिति अध्यक्ष दुर्गादत्त बोहराले टिप्पणी गर्दै पूर्वसूचना प्रणालीको प्रभावकारी कार्यान्वयन नहुँदासम्म राहत तथा उद्धारभन्दा पहिला सुरक्षा र जोखिम न्यूनीकरणलाई प्राथमिकतामा राखिनुपर्नेमा जोड दिएका थिए।

उनले भने, स्थानीय जनप्रतिनिधि संग समन्वय गरेर मात्रै विपद् कार्ययोजना तह गर्नुपर्ने बताउँदै “पूर्वसूचना प्रणालीलाई प्रभावकारी बनाउनु र समुदाय स्तरसम्म समयमै सूचना पुर्‍याउनु नै दीगो व्यवस्थापन र विकासको आधार हो, यसरी समस्या पहिचान गरि प्राकृतिक र मानवसृजित विपद्का समयमा क्षति न्यूनिकरण गर्न सक्ने बलियो संरचना निर्माण गर्छ ।”

सुदूरपश्चिम प्रदेश सभा सदस्य दिवान सिंह विष्टले बाढी, कटानी र डुबानसँगै पछिल्ला दिनमा बन्यजन्तु, विशेषगरी बाघ र हात्तीको जोखिम बढ्दै गएको परिस्थितिमा सरकारले कार्य याेजना र सुरक्षा उपायहरू लागू गर्नुपर्नेमा जोड दिए।

उनले थपे, “तीनै तहका सरकारबीच समन्वय, समुदाय सहभागिता र पूर्वसूचना प्रणालीको अभ्यास नै दीगो जोखिम न्यूनिकरणको आधार हो र यसबाट मानवीय र भौतिक क्षति कम गर्न सकिन्छ । त्यतातिर पनि सराेकारवाला सबैले ध्यानदिऊँ।”

गृहमन्त्रालयका उपसचिव रविन्द्र आचार्यले भने, “पूर्वसूचना प्रणाली केवल प्राविधिक संरचना मात्र होइन, यसलाई समुदाय स्तरसम्म प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन गर्नु आवश्यक छ, जसबाट सम्भावित जोखिमको पूर्व–पहिचान, तयारी र न्यूनिकरण कार्यमा वास्तविक सुधार आउँछ । जब समुदाय आफैंले प्रणालीको अभ्यास गर्छन्, तब मात्र योजना र पूर्वसूचना कार्यान्वयनले अपेक्षित परिणाम दिन सक्छ ।”

कार्यक्रमको अन्त्यमा आगामी छठौँ कञ्चनपुर जिल्ला सम्मेलन बेदकोट नगरपालिकामा आयोजना हुने घोषणा गरिएको छ ।

बेदकोट नगरका मेयर भोजराज बोहराले भने, साझा प्रयास र समन्वयद्वारा मानव जीवन र भौतिक संरचना सुरक्षित राख्न सकिन्छ, र दीगो विकासको मार्ग सुनिश्चित गर्न सकिन्छ।,

पाँचौं कञ्चनपुर सम्मेलन दीगो विपद् व्यवस्थापन, प्रविधिमैत्री पूर्वसूचना प्रणाली, स्थानीय सरकारको सक्रिय सहभागिता, जोखिम न्यूनिकरण र जनचेतना आगामी कार्ययोजनाको मुख्य आधारका रूपमा अघि सार्ने निष्कर्ष निकाल्दै सफलतापूर्वक सम्पन्न भएको हाे।